Znajdujący się w Bielskiej Kamienicy (niedaleko lotniska na Aleksandrowicach) krzyż przydrożny. Nic nie wiem na temat jego historii, ale z napisów na nim wynika, iż jest z 1850 roku(!).
Bardzo ciekawe jest to, że napisy na krzyżu są w języku polskim, a przecież dawna wieś Kamienica stanowiła część bielsko-bialskiej niemieckiej wyspy językowej. W 1900 roku 85,9% jej mieszkańców było niemieckojęzycznych (polskojęzyczni mieszkańcy stanowili 12,7%).
Jadwiga Duda urodziła się 3 października 1890 roku na terenie parafii św. Katarzyny w Czechowicach. Na temat jej życia posiadam stosunkowo niewiele informacji. Wiem, że na pewno wstąpiła w związek małżeński z Antonim Paletą (ur. 13 czerwca 1891 roku).
W „Księdze Adresowej Bielska, Białej i okolicy dla przemysłu, handlu i rzemiosła ze szczegółowym spisem właścicieli mieszkań” z 1934 roku (dostępna on-line) w alfabetycznym spisie właścicieli mieszkań miasta Białej możemy znaleźć Antoniego.
Antoni mieszkał (zapewne z rodziną) przy ulicy Komorowickiej 55. Był kapelusznikiem. Jest to bez wątpienia „nasz” Antoni, gdyż informacje o jego zawodzie potwierdził także współcześnie żyjący krewny. Antoni zmarł 12 czerwca 1938 roku i został pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim w Białej. Jego nagrobek zachował się do naszych czasów.
Już prawdopodobnie po śmierci Antoniego Jadwiga zamieszkała przy ulicy Jana III Sobieskiego w Bielsku. Zmarła 17 października 1951 roku. Jest pochowana na cmentarzu rzymskokatolickim w Białej.
Antoni i Jadwiga mieli przynajmniej trójkę dzieci:
Józefa Paletę, który zmarł pod koniec II wojny światowej;
Wiktora Paletę, który prowadził sklep z torebkami przy ulicy 3 maja w Bielsku-Białej. Zmarł w Hamburgu;
Annę Paletę, urodzoną 4 lipca 1916 r;
Anna Paleta związała się z Wilhelmem Ottonem Lorkiem (ur. 15 października 1915 roku w Bielsku). Ich potomkowie mieszkają w Niemczech. Anna zmarła 10 października 1976 roku. Jest pochowana w jednym grobie ze swoją mamą (na cmentarzu rzymskokatolickim w Białej).
W zbiorach rodzinnych zachowało się zdjęcie Jadwigi z bliskimi.
Widzimy na nim (od lewej): Annę Lorek, Wiktora Paletę, Jadwigę Paletę, Józefa Paletę (prawdopodobnie) oraz Wilhelma Lorka (męża Anny). Zdjęcie zostało wykonane prawdopodobnie w czasie II wojny światowej.
Linia Franciszka
Franciszek Duda urodził się 22 lutego 1898 roku w Komorowicach Krakowskich. Pracował, podobnie jak jego ojciec, w firmie „Bartelmuss i Suchy”. Należał do Polskiej Partii Socjalistycznej. Prawdopodobnie około 1932 roku poślubił – pochodzącą z miejscowości Jarosławice (obecnie jest to obwód tarnopolski, Ukraina) – Teklę z domu Staszyszyn. Nie wiadomo kiedy dokładnie urodziła się Tekla. Na jej nagrobku widnieje data 23 stycznia 1906 roku; w rejestrze mieszkańców gminy Komorowice podano z kolei, iż urodziła się 20 marca 1908 roku.
Małżeństwo zamieszkiwało w Komorowicach Krakowskich w domu nr 182. Mieli przynajmniej pięcioro dzieci. Wszystkie urodziły się w Komorowicach Krakowskich:
Władysław Duda (ur. 17. 02. 1933, zm. 15. 03. 1933);
Edward Duda (ur. 23. 05. 1934);
Zygmunt Duda (ur. 08. 04. 1937, zm. 16. 05. 2005);
Anna Duda (ur. 09. 11. 1942, zm. 22. 04. 2018);
Janina Duda (zmarła w dzieciństwie, nie znam daty urodzenia i śmierci)*;
We wczesnych latach 70-tych Franciszek i Tekla zamieszkali na Osiedleu Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej. Mieszkali wraz z córką Anną, jej mężem i dziećmi. Franciszek zmarł 3 lipca 1983 roku; Tekla zmarła 7 lutego 1999 roku. Oboje są pochowani na cmentarzu komunalnym w Bielsku-Białej Kamienicy.
Edward Duda mieszka w Bielsku-Białej, jego potomkowie, a także potomkowie Zygmunta i Anny żyją w naszym mieście, a także innych miejscowościach Polski.
Rodzina Franciszka Dudy. Od lewej: Tekla, Zygmunt, Edward, Franciszek. Zdjęcie wykonano w czasie II wojny światowej w zakładzie fotograficznym Hildy Pallmann (adnotacja widoczna w prawym dolnym rogu fotografii).Tekla Duda z córką Anną. Prawdopodobnie w Komorowicach Krakowskich.
Warto jeszcze dodać, że Franciszek Duda walczył na wojnie polsko-bolszewickiej. Brał także udział w walkach o Zaolzie. Nie wiadomo jednak jak przebiegał jego wojenny szlak w czasie II wojny światowej. Na pewno jego rodzina uciekała (wraz z grupą mieszkańców Komorowic) na Wschód przed nadchodzącym wojskiem niemieckim. Kilka dni przebywali w okolicy Wadowic, aby następnie wrócić do rodzinnej wioski.
Część trzecia opracowania będzie poświęcona linii Andrzeja Dudy
Paweł Korzondkowski
Przypisy:
* Podane informacje uzyskałem przeglądając przedwojenny rejestr mieszkańców gminy Komorowice, a także od Edwarda Dudy.
Historia życia każdego człowieka zaczyna się długo przed jego urodzeniem. To jak się nazywamy, miejsce w którym się urodziliśmy, nasze geny, a także wiele innych spraw jest zależne od tego kim byli nasi przodkowie i krewni. Nie wybieramy rodziny w której przyjdziemy na świat. Możemy jedynie spróbować poznać jej dzieje oraz zrozumieć, dlaczego jest taka, a nie inna. Takie poznanie zawsze ubogaca, a także niesamowicie poszerza horyzonty.
Przedmiotem poniższego tekstu jest trwający około 60 lat fragment historii moich przodków i krewnych ze strony babci macierzystej – rodu Dudów mieszkających przez ponad pół wieku w Komorowicach Krakowskich. Informacje oraz dokumenty zaprezentowane w tekście odnalazłem u krewnych, w archiwum komorowickiej parafii, Urzędzie Stanu Cywilnego oraz w zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach oddział w Bielsku-Białej. Ponieważ nie jest to artykuł naukowy nie opisywałem dokładnie każdego dokumentu. Zapraszam do lektury!
Z Czechowic do Komorowic
Wszystko zaczyna się od mojego prapradziadka Józefa Dudy (ur. 2 września 1863 roku) oraz praprababci Ewy z domu Kuś (ur. 21 marca 1867 roku w Międzyrzeczu). Nie wiem skąd był Józef. Wiem jednak, że 25 listopada 1889 roku w Międzyrzeczu zawarł związek małżeński z Ewą*.
Z niemal 100% pewnością można przyjąć, że opisywana w artykule rodzina Dudów nie pochodziła z Komorowic. W księgach metrykalnych parafii św. Jana Chrzciciela Dudowie nie pojawiają się przed 2 połową XIX wieku. Po raz pierwszy w tej okolicy na wzmianki o Dudach natrafiłem w księgach metrykalnych parafii św. Katarzyny w obecnych Czechowicach-Dziedzicach.
3 października 1890 roku na terenie tej parafii Józefowi i Ewie Dudom urodziła się córka Jadwiga.
Z dokumentu wynika, iż Józef był handlarzem w Grabowicach, a także iż mieszkali w domu nr 140. Dziecko zostało ochrzczone dwa dni po urodzeniu, a więc 5 października. Chrzestnymi byli Józef Chlebek oraz Pani o nazwisku Machalica (imię trudne do odczytania).
Dwa lata później miało miejsce bardzo smutne wydarzenie. 3 lutego 1892 roku Ewa Duda urodziła dwie martwe bliźniaczki. Nie nadano im imion (a przynajmniej nie wspomniano o nich w metryce). Rodzina nadal mieszkała w domu nr 140**.
Komorowice
Po kilku latach nieobecności w księgach metrykalnych rodzina Józefa i Ewy pojawia się w Komorowicach. W IV tomie księgi zmarłych parafii św. Jana Chrzciciela w zapisach z 1897 roku odnalazłem wpis o zgonie i pochówku Antoniego Dudy.
Antoni urodził się 3 marca 1897 roku. Mieszkał w domu nr 35. Zmarł 19, a pochowany został 21 kwietnia. Z dokumentu wynika także, iż jego ojciec był robotnikiem/wyrobnikiem.
Przez pierwsze 8 lat małżeństwa rodzina doczekała się czterech potomków z których aż troje zmarło. Na szczęście w następnych trzech latach urodziło się im jeszcze dwóch synów, którzy dożyli sędziwego wieku.
Najpierw, 22 lutego 1898 roku urodził się Franciszek***, a dwa lata później, 19 listopada 1900 roku, mój pradziadek Andrzej Duda.
Gdy rodził się Andrzej rodzina mieszkała w domu nr 175. Poród odebrała Teresa Spiesz. Chrztu udzielał ksiądz Ludwik Konopnicki. Chrzestnymi byli Andrzej Linkarczyk i Zofia Ogiegło. Z metryki dowiadujemy się także jak nazywali się rodzice Józefa – był to Jan Duda oraz Jadwiga z domu Stadek oraz rodzice Ewy – Józef Kuś i Anna z domu Więcek.
Młodzi Dudowie szybko stracili rodziców. 30 czerwca 1904 roku zmarł Józef****. 16 czerwca 1913 roku umarła Ewa.
W momencie zgonu Ewa mieszkała w domu nr 182. Miała 44 lata; powodem śmierci były suchoty (gruźlica). Ks. Stefan Zieliński opatrzył ją świętymi sakramentami, a także odprawił pogrzeb.
Niestety nagrobki Ewy, jej córek i syna nie dotrwał do naszych czasów. O życiu Józefa i Ewy niewiele wiadomo. Zdaniem jednego z krewnych Józef miał pracować w fabryce „Bartelmuss i Suchy”, późniejszym Bispolu. Później w tym zakładzie pracowali jego synowie oraz wnuk.
Zebrane powyżej informacje dają nam następujący obraz rodziny:
Józef Duda ur. 02. 09. 1863 syn Jana Dudy i Jadwigi z domu Stadek zm. 30. 06. 1904
Ewa Duda z domu Kuś ur. 21. 03. 1867 w Międzyrzeczu córka Józefa Kusia i Anny z domu Więcek zm. 16. 06. 1913 w Komorowicach Krakowskich
Związek małżeński zawarli 25. 11. 1889 w Międzyrzeczu.
Urodziły się im następujące dzieci: 1. Jadwiga Duda (ur. 03. 10. 1890, Czechowice (Grabowice?); 2. martwo urodzona dziewczynka (ur. 03. 02. 1892, Czechowice (Grabowice?); 3. martwo urodzona dziewczyna (ur. 03. 02. 1892, Czechowice (Grabowice?); 4. Antoni Duda (ur. 03. 03. 1897, Komorowice Krakowskie); 5. Franciszek Duda (ur. 22. 02. 1898, Komorowice Krakowskie); 6. Andrzej Duda (ur. 19. 11. 1900, Komorowice Krakowskie);
W drugiej i trzeciej części artykułu przedstawię dalsze losy potomków Józefa w rozbiciu na trzy linię: Jadwigi, Franciszka i Andrzeja.
Paweł Korzondkowski
Przypisy:
* Informacje o datach i miejscach urodzenia i ślubu odnalazłem w zapiskach moich pradziadków.
** Co ciekawe w latach 90-tych XIX wieku w księgach metrykalnych czechowickiej parafii zaczynają się pojawiać także inni Dudowie. Moim zdaniem – jest to jednak hipoteza wymagająca dalszych badań – byli oni spokrewnieni z Józefem.
*** Nie załączam metryki chrztu Franciszka, gdyż informacje o nim posiadam z przedwojennego rejestru mieszkańców gminy Komorowice.
**** Niestety nie wiadomo gdzie zmarł i został pochowany Józef. W księdze zmarłych komorowickiej parafii brak wzmianki o jego zgonie. Podane informacje znajdowały się na karteczce znalezionej wśród dokumentów moich pradziadków.
